Kehebatan Perubatan Melayu Boleh

Kehebatan perubatan Melayu Boleh Hebat!Wacana selongkar fakta berasaskan kitab tib dan sokongan pengetahuan agama KEHEBATAN orang Melayu Boleh dalam memanfaatkan sumber alam khususnya flora dan fauna untuk mengenal pasti penyakit dan ubatan menggunakan kaedah percubaan tanpa jemu diselongkar pada Seminar Naskhah Melayu: Kitab Tib Pontianak.

Seminar di Akademi Pengajian Melayu (APM), Universiti Malaya (UM), baru-baru ini, turut menjelaskan perbezaan antara kitab tib atau perubatan; kitab mujarabat (penyembuhan) dan kitab Tajul Muluk, sekali gus mengesahkan kehebatan orang Melayu dalam meminjam ilmu perubatan Islam di samping menyesuaikannya dengan keadaan setempat.
Ketua Jabatan Bahasa Melayu APM, Prof Madya Dr Ab Razak Ab Karim, berkata kitab tib di alam Melayu Boleh ada banyak versi kerana ia mengambil kira bahan perubatan di sekeliling pengamal dan masyarakat setempat, manakala kitab mujarabat bersifat umum tanpa menjelaskan bahan dalam proses rawatan. “Antara bahan perubatan flora yang digunakan dalam kitab tib ialah daun, akar, buah, kulit pokok, pucuk, biji, bunga dan getah, manakala penggunaan fauna pula seperti angsa, lintah kerbau, lipas, ayam, ayam hitam, belut serta kima-kima air tawar atau siput. “Kitab Tajul Muluk yang menimbulkan kekeliruan kerana apabila membacanya dianggap ‘terbuka tujuh pintu langit dan pintu bumi’ sebenarnya himpunan pelbagai kitab tib, sekali gus menjadikan ia lebih terperinci berbanding Tajul Muluk,” katanya ketika memperincikan Kitab Tib Pontianak MSS2219 - Rawatan Melayu Boleh Tradisional.

Kitab tib dari Pontianak yang dikupas Dr Ab Razak, dianggap satu-satunya manuskrip kelompok terbabit yang ditemui di Kalimantan, Indonesia, sekali gus menjadikan naskhah bertarikh Disember 1907 milik Ismail al-Mustafa dari Tembalan, Pontianak, itu sangat berharga. Naskhah itu mengandungi 32 penyakit berdasarkan jantina dan kaedah rawatan yang menggunakan pelbagai ramuan, wafaq atau simbol berupa angka, huruf dan kalam dalam tulisan Arab yang menjadi rumus untuk tujuan tertentu serta ayat al-Quran, selain turut memperincikan bahan perubatan. Dalam konteks wafaq, Ketua Jabatan Kesenian Melayu Boleh APM, Nor Azlin Hamidon, berkongsi pandangan terhadap perubatan berdasarkan agama di alam Melayu dengan menghubungkannya kepada sejarah aliran pemikiran dalam tamadun Islam. Perubatan Islam dikatakan menggunakan dua kaedah rawatan, iaitu berdasarkan ayat dan surah daripada al-Quran seperti amalan Rasulullah saw dalam mengubati penyakit akibat sihir yang dihantar kepada baginda melalui air telaga, manakala kaedah kedua dan kontroversi ialah penggunaan simbol, angka serta huruf.
“Daripada aspek penggunaan simbol, angka dan huruf yang disebut wafaq, ia hanya digunakan pada penghujung kurun ke-14 apabila Abu Fadhl al-Hurufi mengasaskan ilmu itu di Parsi, lalu menyebarkannya sehingga akhirnya dihukum bunuh,” jelasnya. Aliran terbabit menekankan setiap huruf ada nilai angka tersendiri dan berkait dengan empat unsur kosmologi alam, iaitu tanah, api, angin serta air, manakala penggunaan simbol seperti bentuk empat segi dan huruf tertentu dalam perubatan bersesuaian dengan penyakit mahupun maksud yang dikehendaki.

Nor Azlin berkata, sekiranya pesakit diserang demam, cara perubatan akan menggunakan huruf bersifat air dengan merendamkannya ke dalam air dan diberikan kepada pesakit bagi mengurangkan suhu kepanasan pesakit yang diubati dengan cara ini. “Wafak untuk berperang pula menggunakan huruf bersifat api untuk menaikkan semangat seperti huruf pada bendera Sunan Kali Jaga, manakala kajian saya mengenai tenun turut mendapati, ia tidak terlepas daripada pengaruh unsur huruf seperti pemakaian baju tenun bermaksud memperoleh kekebalan, juga menggunakan huruf api,” katanya. Felo Penyelidik Kanan (Pelawat) APM, Prof Emeritus Datuk Dr Asmah Omar, berkongsi pengalaman zaman kanak-kanak di pondok dengan bapanya yang mengamalkan perubatan Islam, berkata pengamal perubatan Melayu tradisional yang membuat wafaq adalah pelajar institusi pondok dan berpengetahuan mengenai kesan tumbuh-tumbuhan. “Saya tidak setuju mengkategorikan mereka sebagai pawang kerana dalam konteks alam Melayu Boleh, pawang berubat dengan cara menurun.

Mereka yang hidup di institusi pondok pula tidak menggunakan hantu. Mereka memanfaatkan pengalaman berdasarkan percubaan tanpa jemu seperti menjadikan pucuk mengkudu sebagai ubat sakit ulu hati, tetapi ditokok dengan pengetahuan agama,” jelasnya. Mengenai cadangan kajian perbandingan antara perubatan Melayu Boleh berasaskan agama dengan perubatan tradisional Cina, Pensyarah Pelawat APM, Dr Solatun Abdullah Sayuti, menjelaskan perubatan Islam menggunakan pendekatan personalistik, manakala tradisi Cina pula mengutamakan naturalistik.